آیا می دانید "لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی" را برای اولین بار ستار خان مطرح کرد؟
آیا می دانید مؤسس "حزب دموکرات آذربایجان" شیخ محد خیابانی بوده؟ آیا در مورد حکومت خود گردان شش ماهه شیخ محمد خیابانی اطلاعاتی دارید؟
برخی ها سید جعفر پیشه وری"رهبر حزب دمکرات آذربایجان" را خائن، وطن فروش و بیگانه پرست گفته اند. ولی پیشه وری در اواسط شهریور ماه که اعتبار نامه اش را مجلس رد کرده بود، به تبریز بازگشت و با تشکیل سازمان جدید "فرقه دموکرات آذربایجان" اعلام کردند که تحت حاکمیت ایران باقی خواهند ماند ولی خواستار سه اقدام اصلاحی عمده شدند.نقل قول از مورخ ارمنی (یرواند آبراهامیان) در مقاله دکتر احمد پناهنده در شماره های 832و 833 هفته نامه نیمروز چاپ لندن. اما این سه اقدام خائنانه و بیگانه پرستانه و مزدورانه و... چه بود!؟ آقای دکتر پناهنده یکی از کسانی که حرکت ملی حزب دموکرات را، حرکت خائنانه و جدایی طلبانه می خواند، آنقدر هم بی انصاف نبوده و در مقاله خود در شماره های 832و 833 هفته نامه نیمروز چاپ لندن به نقل از همان مورخ ارمنی، این سه اقدام را " استفاده از زبان آذری در مدارس و ادارات دولتی، صرف در آمد های مالیاتی منطقه برای رشد و توسعه خود منطقه، و تشکیل انجمن های ایالتی مقرر در قانون اساسی." می نویسد.
بنده به هیچ وجه قصد جوابگویی اعمال فرقه دموکرات یا پیشه وری را ندارم.
اکنون با نقل قول هایی از خود پیشه وری شاید بتوان پی به مقاصد شوم او برد!! چرا که خوشبختانه ایشان اهل قلم بودند.
پیشه وری نویسندگی جدی خود را با روزنامه "آذربایجان جزء لاینفک ایران" آغاز کرد. نگاه شود به مقدمه کتاب (آخرین سنگر آزادی) نوشته مورخ شهیر، رحیم رئیس نیا
اما پیشه وری در مورد تمامیت ایران بسیار صریح تر در ارگان خود (روزنامه آذربایجان) می گوید: "ما همیشه گفته ایم و اکنون نیز صریحاً می گوییم: ما بطور جدی به ایران وتمامیت ارضی آن علاقمندیم. اگر از طرفی خدشه ای به آن وارد شود جدی تر و فداکارانه تر از ساکنان ایالت های دیگر ایران، برای جلوگیری از آن (خدشه) اقدام خواهیم کرد." روزنامه آذربایجان، شماره 212، 5شنبه9خرداد1325
دقت شود که این سخنان بعد از تشکیل حکومت آذربایجان گفته شده است.
این حکومت با 10 وزیر آغاز به کار کرد. " فاقد وزیر امور خارجه بودچون خود را تابع ایران می دانستو کششی هم به عمل نیاورد که مثلاً در سازمان ملل متحد عضو شود و..
"در چنین شرایطی، هیاهوی خارجیان و تلاش آنان برای تبدیل این مسئله ساده به یک مسئله جهانی، جز هدف پنهانی علیه ایران، چیز دیگری نمی تواند باشد." پیشه وری با صراحت، لحنی که در مقابل ترکیه به کار می برد، این امر را ثابت می کند: " در این میان رادیو ترکیه بیش تر از دیگران برای خرابکاری در روند ها، حرارت به خرج می دهد. لحن این رادیو ما را جداً به فکر وامی دارد. کسانی که تا دیروز از وارد کردن هیچ تهمت و افترایی به ما ابا نمی کردند، امروز می کوشند با معرفی آذربایجان به عنوان یک دولت مستقل و با دروغ پردازی های گوناگون درباره انتشار نهضت ما در سراسر ایران، افکار جهانیان را تیره سازند." روزنامه آذربایجان، همان شماره پیشه وری برای نشان دادن اینکه از تجزیه طلبان نیست در ادامه می نویسد: "اگر این مرتجعین ترکیه می خواهند خلق تورک ا به آغوش استعمارگران آمریکایی بیاندازند، ما حرفی نداریم. لیکن لیکن ما در فکر آن نیستیم که آذربایجان را از ایران جدا کنیم."همانجا
گویا او از پیش می دانسته که تلاش برای احقاق حقوق ملی مصادف با اتهامات (تجزیه طلبی) خواهد بود. اما صراحت گفتار او در اینکه " آذربایجان هر چه هم که بخواهد به شرط ماندن در داخل ایران می خواهد. بالا خره ما به هر زبانی که سخن بگوییم، هر هدفی داشته باشیم بر اساس ایرانی بودن و ماندن در چارچوب ایران خواهد بود." همانجا آب پاکی را به همه می ریزد

آردینی اوخو